Tek göz kayması neden olur ve nasıl tedavi edilir?

Tek göz kayması, tıbbi adıyla şaşılık (strabismus), gözlerin aynı hizada olmaması ve farklı yönlere bakması durumudur. Bu durumda bir göz düz bakarken, diğer göz içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kayabilir. Şaşılık, her yaşta görülebilir ancak çocukluk döneminde daha yaygındır ve erken teşhis edilmezse kalıcı görme sorunlarına yol açabilir. Tek gözdeki kayma, gözlerin koordineli çalışmasını engelleyerek derinlik algısı ve odaklanma sorunlarına neden olabilir.

Tek göz kaymasının altında yatan nedenler çeşitlidir ve genellikle göz kasları, sinirler veya beyinle ilgili sorunlardan kaynaklanır. İşte yaygın nedenler:

• Göz kaslarının dengesiz çalışması: Gözleri hareket ettiren kaslardan birinin zayıf veya aşırı gergin olması kaymaya yol açar. Bu, doğuştan (konjenital) veya sonradan gelişebilir.
• Sinir hasarı: Göz kaslarını kontrol eden sinirlerde hasar oluşması, felç veya nörolojik bozukluklar (örneğin, inme veya multipl skleroz) kaymaya neden olabilir.
• Görme kusurları: Hipermetropi (yakını görememe) gibi refraktif kusurlar, gözlerin odaklanmak için aşırı çaba harcamasına ve içe kaymaya yol açabilir. Miyopi (uzağı görememe) ise dışa kaymayı tetikleyebilir.
• Genetik faktörler: Ailede şaşılık öyküsü varsa, risk artar. Bazı genetik sendromlar (örneğin, Down sendromu) şaşılıkla ilişkilidir.
• Göz hastalıkları: Katarakt, glokom veya retina problemleri gibi durumlar, gözün işlevini bozarak kaymaya sebep olabilir.
• Nörolojik bozukluklar: Beyin tümörleri, kafa travması veya serebral palsi gibi durumlar, göz koordinasyonunu etkileyebilir.
• Enfeksiyonlar veya travma: Göz veya kafa bölgesindeki yaralanmalar, kas veya sinir hasarına neden olabilir.

Tek göz kayması, fiziksel olarak gözle görülebilir, ancak diğer belirtiler şunları içerebilir:

• Gözlerden birinin içe, dışa, yukarı veya aşağı kayması.
• Çift görme (diplopi), özellikle yetişkinlerde yaygındır.
• Baş ağrısı veya göz yorgunluğu, odaklanma çabasından kaynaklanır.
• Derinlik algısının azalması ve nesneleri net görememe.
• Gözlerin kısılması veya bir gözün kapatılması eğilimi, rahatsızlığı azaltmak için yapılır.
• Çocuklarda okul başarısında düşüş veya konsantrasyon sorunları.

Tek göz kaymasının teşhisi, bir göz doktoru (oftalmolog) tarafından yapılır. Teşhis süreci şu adımları içerir:

• Göz muayenesi: Doktor, gözlerin hizasını, hareketlerini ve koordinasyonunu değerlendirir.
• Görme testi: Her gözün görme keskinliği ölçülür ve refraktif kusurlar (miyopi, hipermetropi) tespit edilir.
• Örtme testi: Bir göz kapatılarak, diğer gözün hareketi izlenir ve kayma miktarı belirlenir.
• Sinir ve kas fonksiyon testleri: Göz kaslarının gücü ve sinir iletimi kontrol edilir.
• Görme alanı testi veya nörolojik değerlendirme: Altta yatan nörolojik sorunlar araştırılır.

Erken teşhis, özellikle çocuklarda kalıcı görme kaybı (ambliyopi veya tembel göz) riskini azaltmak için kritiktir.

Tek göz kaymasının tedavisi, nedene, yaşa ve kaymanın şiddetine bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle göz hizasını düzeltmeyi, çift görmeyi önlemeyi ve görme kalitesini artırmayı amaçlar. İşte yaygın tedavi seçenekleri:

• Gözlük veya kontakt lens kullanımı: Refraktif kusurlar düzeltilerek kayma azaltılabilir. Özellikle hipermetropiye bağlı içe kaymalarda etkilidir.
• Ortoptik egzersizler: Göz kaslarını güçlendirmek ve koordinasyonu artırmak için yapılan egzersizlerdir. Bu, özellikle hafif kaymalarda faydalı olabilir.
• Prizmatik lensler: Gözlük camlarına eklenen prizmalar, çift görmeyi azaltarak gözlerin daha rahat hizalanmasını sağlar.
• Botulinum toksini (Botox) enjeksiyonu: Göz kaslarına uygulanarak geçici felç yaratılır ve kas dengesi sağlanır. Bu, bazı kayma türlerinde kısa süreli çözüm sunar.
• Ameliyat: Şaşılık cerrahisi, göz kaslarının pozisyonunu veya gerginliğini ayarlayarak gözleri hizalar. Genellikle diğer tedaviler işe yaramadığında veya ciddi kaymalarda tercih edilir. Ameliyat sonrası iyileşme hızlıdır, ancak tekrarlama riski olabilir.
• Kapama tedavisi: Tembel göz (ambliyopi) varsa, sağlam göz kapatılarak zayıf gözün kullanılması teşvik edilir. Bu, çocuklarda yaygın bir yöntemdir.
• Nörolojik tedavi: Altta yatan nörolojik bir sorun varsa (örneğin, inme), nöroloji uzmanı tarafından tedavi planlanır.

Tedavi seçenekleri kişiye özeldir; örneğin, çocuklarda erken müdahale görsel gelişimi korurken, yetişkinlerde çift görmenin giderilmesi öncelikli olabilir. Tedavi sonrası düzenli takip önemlidir, çünkü kayma tekrarlayabilir veya göz numaraları değişebilir.

Tek göz kaymasını tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, bazı adımlar riski azaltabilir:

• Düzenli göz muayenesi: Özellikle çocuklarda ilk 1 yaş içinde ve okul öncesi dönemde göz taraması yapılmalıdır.
• Erken teşhis: Ailede şaşılık öyküsü varsa, doktora başvurulmalıdır.
• Göz yorgunluğunu azaltma: Uzun süre ekran başında kalınmamalı, dinlendirici egzersizler yapılmalıdır.
• Sağlıklı beslenme: Göz sağlığını destekleyen A vitamini ve omega-3 yağ asitleri tüketilmelidir.

Sonuç olarak, tek göz kayması ciddiye alınması gereken bir durumdur ve doğru tedaviyle başarılı sonuçlar alınabilir. Eğer siz veya çocuğunuzda kayma belirtileri fark ederseniz, vakit kaybetmeden bir göz doktoruna danışın.